[Ulv]

Итак, мы подошли к последнему тексту в учебнике. Текст разбит на 9 частей, они идут друг за дружкой и после всех частей идёт перевод слов, который также разбит по частям. Далее в учебнике даётся словарь ORÐASAFN со всеми словами, которые встречаются во всех текстах (я проверю, возможно там даже больше слов) и все формы глаголов SAGNIR.


27. LÍFIÐ Í SJÓNUM

Það býr margt í sjónum.
Þar búa örsmáar ósýnilegar lífverur.
Þar búa stærstu skepnur jarðarinnar, hvalirnir.
Þar búa auk þess dýr af öllum mögulegum stærðum og gerðum.
Þau teljast til margra óskyldra dýraflokka.
Hafið morar af lífi, heimskautanna á milli.
Þanni hefur þetta verið í hundruð milljóna ára.

Fjölbreytnin í djúpum hafsins á sér nær engin takmörk.
Það eru t.d. 20 þúsund tegundir fiska í sjó og vötnum.
Við Ísland eru samt ekki nema 150 tegundir fiska.


ÞORSKURINN

Þorskurinn er einn algengasti fiskur í Norður-Atlantshafi.
Hann veiðist suður í Biskayaflóa og við Írland og Bretlandseyjar.
Þorskur er veiddur í Norðursjó, Skagerak, Kattegat og Eystrasalti.
Hann er veiddur við Noreg, í Barentshafi, við Svalbarða og Færeyjar, Grænland, Nýfundnaland, Labrador og Kanada.
Við Ísland eru ein mestu þorskmið í heimi.

Þorskurinn er af þeirri tegund fiska sem við hann er kennd, þorskfiskunum.
Ýsa, ufsi, lýsa, langa, keila, kolmunni og spærlingur eru skyld þorskinum.
Þess vegna eru þau líka kölluð þorskfiskar.

Þorskurinn er mjög rennilegur fiskur.
Hann er straumlínulagaður.
Það er til þess að hann geti synt hratt.
Sumir fiskar eru ekki rennilegir.
Þeir synda hægt.

Þorskurinn getur verið mismunandi á litinn eftir aldri og hvar hann á heima.
Smáþorskur - þyrsklingur - er oft rauðbrúnn ef hann hefur alist upp á grunnu vatni innan um þara.
Þorskur, sem verið hefur á ljósum sandbotni er oft gráleitur.

Fullorðinn þorskur af djúpmiðum við Ísland er oftast fallega gulgrænn á baki og hliðum og ljós á kviðinn. Hann er líka ogt nefndur "Sá guli".
Þessi breytilegi litur er til þess að þorskurinn sjáist verr.


ÞAÐ GENGUR Á ÝMSU

Fiskveiðar eru vinna.
Oft meira að segja mjög erfið vinna, sérstaklega á veturna.
Þá er oft vont veður.
Þá er kalt.
Þá eru sumir sjóveikir.
Og stundum farast skip vegna veðurs.

Oft er aflinn lítill og verðið lágt.
Þá hafa sjómennirnir lítið kaup.
Og svo vantar olíu á vélarnar.
Ef til vill veiðarfæri eða skip.
Eða menn á skipið.

En stundum veiðist vel.
Það er aflahrota og gott veður.
Það fæst hátt verð fyrir fiskinn og sjómenn og útgerð græða peninga.
Þá er gaman að veiða þorsk.
Þá er gaman að vera sjómaður og gott að eiga skip.


AFLI

Elsti þorskur sem veiðst hefur við Ísland var 24 ára gamall.
Stærsti þorskur sem veiðst hefur á Íslandsmiðum var 181 cm. á lengd.
Þorskar af þessari stærð geta orðið 40-50 kg þungir.
Helst veiðast slíkir risaþorskar á norðlægum miðum en mjög sjaldan núorðið vegna veiðanna.

Það er langt síðan farið var að veiða þorsk.
Hann hefur verið veiddur lengur en menn muna.
Víkingarnir veiddu þorsk.
Þeir átu hann sjálfir og notuðu hann eins og peninga í viðskiptum sínum við útlönd.
Þorskur varð snemma aðalútflutningsvara Íslendinga, Færeyinga og Grænlendinga.

Fyrir 3-4 áratugum var þorskaflinn í Norður-Atlantshafi um 4 milljónir tonna á ári.
Á þeim tíma voru veidd um 400 þúsund tonn af þorski við Ísland árlega.
En þorskurinn var ofveiddur, líkt og margar aðrar fisktegundir.
Það þurfti að takmarka vieðarnar og setja reglur um hámarksafla.
Nú (1997) er þorskaflinn í Norður-Atlantshafi aðeins 2 milljónir tonna.
Við Ísland eru ekki veidd nema tæplega 200 þúsund tonn.
Vonandi fjölgar þorskinum aftur.
Þá verður hægt að veiða meira en nú er gert.
Líklega 300-350 þúsund tonn á Íslandsmiðum á ári.


VERTÍÐ

Á Íslandi er veitt mikið af fiski.
Þar hafa alltaf margir haft vinnu við fisk.
Bæði á sjónum og í landi.
Íslendingar veiða fisk á ýmsum gerðum skipa með alls konar veiðarfærum.
Á litlum bátum er þorskur veiddur á handfæri og línu.
Á stærri bátum er auk þess veitt með dragnót og botnvörpu (trolli).
Á stórum togurum er eingöngu veitt með trolli.
Fiskvinna er aðalvinnan í flestum sjávarþorpum og bæjum.
Frægastur slíkra staða eru Vestmannaeyjar.
Þar er veitt mikið af alls konar fiski, sérstaklega þorski.
Mest er veitt á veturna og vorin.
Þá er þorskurinn að hrygna rétt hjá Vestmannaeyjum.
Þá er líf í tuskunum.
Oft er unnið nótt og dag.


HVAÐ ER GERT VIÐ AFLANN?

Sjómennirnir gera að fiskinum um borð.
Þá blóðga þeir fiskinn og taka úr honum innyflin.
Þegar róðurinn er langur er fiskurinn oftast ísaður í kassa eða á hillur í lestinni.
Ef stutt er farið er ekki settur ís á fiskinn.
Stundum sigla fiskiskipin með aflann beint til útlanda og selja hann þar á fiskmörkuðum.
En oftast er aflanum landað hér heima.
Þá er hann fluttur á vörubílum í vinnslustöðvarnar.
Þar er þorskurinn oft ísaður meira og geymdur í kæli.
Það er til þess að hann skemmist síður ef ekki er hægt að taka hann strax til vinnslu.
Margir stærstu togaranna eru eins konar fljótandi frystihús.
Þar er aflinn unninn um borð strax og fiskurinn kemur upp úr sjónum.
Svo er fiskurinn settur í neytendapakkningar og frystur.
Aflanum er pakkað á mismunandi hátt.
Það fer eftir því hvar á að selja fiskinn.
Afli frystitogaranna er tilbúinn til útflutnings þegar komið er í höfn til að landa.


FISKVINNSLA

Við fiskvinnslu er margt unnið úr þorskinum.
Það fer eftir því hvernig á að nota hann og hvert á að selja vöruna.
Þorskutinn er frystur, saltaður, hertur í skreið og harðfisk, reyktur eða soðinn niður.
Stundum er hann reyndar fluttur út ísaður og óunninn.


FISKVEIÐILÖGSAGA

Öll lönd, sem eiga landamæri að hafi, hafa lengi haft einkarétt til fiskveiða á ákveðnu svæði næst ströndinni.
Annarsstaðar mega allir fiska.
Við Ísland var þetta svæði, fiskveiðilögsagan, einu sinni ekki nema 3 sjómílur (1 sjómíla = 1853 metrar).


ÞORSKASTRÍÐ

Þorskurinn er eftirsóttur matfiskur.
Hann er einn mikilvægasti fiskur í heimi og um þorskveiðar hafa staðið milkar og alvarlegar deilur milli landa.
Þær hafa stundum verið kallaðar þorskastríð.
Þess vegna er þorskurinn raunar heimsfrægur fiskur.
Þegar þorskinum fækkaði og ekki náðist samkomulag við útlönd um veiðarnar á Íslandsmiðum stækkuðu Íslendingar landhelgina.
Fyrst í 4 sjómílur.
Sumir útlendu sjómennirnir vildu eki fara að veiða þorsk utan þessara marka.
Þá varð þorskastríð.
Loks fóru þeir, en þorskinum hélt samt áfram að fækka.
Þá var landhelgin færð út í 12 sjómílur.
Þá varð aftur þorskastríð.
Svo færðu aðrar þjóðir líka út sína landhelgi í 12 sjómílur.
Þá varð rólegt á fiskimiðunum aftur.
En þorskinum fækkaði stöðugt.
Og fiskveiðilandhelgin var stækkuð í 50 sjómílur.
Enn varð þorskastríð.
Loks var íslenska fiskveiðilandhelgin færð út í 200 sjómílur 15. október 1975.
Eins og venjulega varð þorskastríð.
En það stóð ekki lengi í þetta sinn.
Önnur lönd í Evrópu hafa nú einnig stækkað fiskveiðilandhelgi sína í 200 sjómílur (370 kílómetra).



Skýringar


Lífið í sjónum

líf, -s : life : жизнь
sjór, sjávar : sea : море
örsmár : very small, tiny : очень маленький, крошечный
ósýnilegur : invisible : невидимый
lífvera, -u, -ur : organism : организм
skepna, -u, -ur : creature, animal : существо
jörð, jarðar, jarðir : earth : Земля
hvalur, -s, -ir : whale : кит
auk : in addition, also : также
dýr, -s : animal, (here) creature : животное
mögulegur : possible : возможный
stærð, -ar, -ir : size : размер
gerð, -ar, -ir : kind : вид, тип
teljast til (S) : belong to : принадлежать
óskyldur : unrelated : неродственный
dýraflikkur, -s, -ar : species (category of animals) : виды, породы
haf, -s, höf : ocean : океан
mora (af) (S) : teem, abound (with) : изобиловать, кишеть
heimskaut, -s : (geographical) pole : полюс
fjölbreytni : variety : многообразие
djúp, -s : depths : глубины
nær : nearly, (here) almost : почти
takmörk ft. : limits : пределы
t.d. = til dæmis : e.g., for instance : например
tegund, -ar, -ir : sort, (here) kind : тип, сорт, вид


Þorskurinn

þorskur, -s, -ar : cod : треска
algengur : common : распространенный, обычный
Norður-Atlantshaf : The North Atlantic Ocean : Северная Атлантика
veiðast (S) : be caught : ловиться
suður : south : юг
Biskayaflói : The Bay of Biscay : Бискайский залив
Írland : Ireland : Ирландия
Bretlandseyjar ft. : The British Isles : Британские острова
Norðursjór : The North Sea : Северное море
Eystrasalt : The Baltic : Балтийское море
Noregur : Norway : Норвегия
Svalbarði : Spitzbergen : Шпицберген, Свальбард
Færeyjar ft. : The Faroe Isles : Фарерские острова
Grænland : Greenland : Гренландия
Nýfundnaland : Newfoundland : Ньюфаундленд
Kanada : Canada : Канада
þorskmið ft. : cod banks : тресковые отмели, угодья
mið : fishing banks : рыболовные угодья
kenna við (S) : name after : называть в честь
ýsa, -u, -ur : haddock : пикша
ufsi, -a, -ar : coal-fish : сайда
lýsa, -u, -ur : whiting : мерланг
langa, löngu, löngur : ling : морская щука
keila, -u, -ur : torsk, tusk : менёк
kolmunni, -a, -ar : poutassou : путассу
spærlingur, -s : Norway pout : тресочка Эсмарка
skyldur : related to : быть родственным, связанным
lögun, -ar : form, shape : форма
mjög : very : очень
rennilegur : slender : тонкий
straumlínulagaður : streamlined : обтекаемый
til þess að : in order to : чтобы
synda (S) : swim : плыть
hratt : fast : быстро
hægt : slowly (N.B. spelt the same as 'hægt' (possible)) : медленно
mismunandi : various : различный
litur, -ar, -ir : colour (U.K.) : цвет
aldur, -s : age : возраст
smá- : little : маленький
þyrsklingur, -s, -ar : codling, young cod : малек трески
rauðbrúnn : reddish-brown : красно-коричневый
alast upp (S) : to grow up : расти
grunnur : shallow : мелкий
innan um : amongst : среди
þari, -a : sea-weed : водоросль
sandbotn, -s : sandy bottom : песчаное дно
gráleitur : greyish : сероватый
djúpmið ft. : deep banks : глубинные места ловли
gulgrænn : yellow-green : желто-зеленый
kviður, -ar, -ir : belly (ie. underside) : живот (здесь - низ)
nefna (S) : name, call : называть
breytilegir : changeable, variable (colouration) : разнообразный
verr mst. : worse; sjást v. : more difficult to see or spot : хуже ("чтобы было хуже видно")


Það gengur á ýmsu

ýmis : various : разный, различный; það gengur á ýmsu : it varies : бывает по-разному
fiskveiðar ft. : (deep-sea) fishing : рыбная ловля
vínna, -u : work : работа
meira að segja : what's more : более того, самое главное
erfiður : hard, difficult : тяжелый, трудный
vondur : bad : плохой
kaldur : cold : холодный
sjóveikur : seasick : морская болезнь
farast (S) : get wrecked, go down : тонуть, терпеть крушение
vegna : because of : из-за
afli, -a : catch : улов
lágur : low : низкий, маленький
vanta (S) : need : нуждаться, хотеть
olía, -u : oil : масло, нефть
veiðarfæri ft. : fishing-gear : рыболовные снасти
skip, -s : ship : корабль
aflahrota, -u, -ur : big catch : хороший улов
hár : high : высокий
sjómaður : fisherman : рыбак, моряк
útgerð : shipowner(s) : владелец судна
græða (S) : profit : прибыль
peningur, -s, -ar : money : деньги; græða peninga : make a profit, make money : получить прибыль


Afli

elsti, est. af gamall : oldest : старейший
lengd, -ar, -ir : length : длина
þungur : heavy : тяжелый
helst, est. : chiefly : главным образом
risaþorskur : giant-cod : гигантская треска
norðlægur : northern : северный
núorðið : nowadays : в наши дни
lengur : longer : дольше, больше
víkingur, -s, -ar : viking : викинг
éta (S) : eat : есть (по-моему, этот глагол не стоит применять в отношении людей )
viðskipti ft. : business, trade : обмен, торговля
aðal- : main : главный
útflutningsvara, -vöru, -vörur : export (goods) : экспортные товары
Færeyingur, -s, -ar : Faroese, Faroe Islander : фаререц
Grænlendingur, -s, -ar : Greenlander : гренландец
áratugur, -ar, -ir : decade : десятилетие, декада
þorskafli : cod(fish) catch : улов трески
tonn, -s : ton : тонна
árlega : yearly : ежегодно
ofveiddur : overfished : переловить (не знаю, как по-русски сказать... "выловить слишком много")
líkt og : like : также как и
fisktegund, -ar, -ir : fish species : разновидности рыбы
takmarka (S) : limit : предел, ограничение
regla, -u, -ur : regulation, rule : правило
hámarksafli : maximum catch (ie. quota) : квота, верхний предел вылова
tæplega : hardly, barely : лишь
Íslandsmið ft. : Iceland fishing banks : исландские рыбные угодья


Vertíð

vertíð, -ar, -ir : fishing-season : сезон лова
land, -s, lönd; í landi : ashore : на берегу
alls konar : all kinds of : все сорта
bátur, -s, -ar : boat : лодка
handfæri : fishing rod : удочка
lína, -u, -ur : line : леска
dragnót, -ar, -nætur : dragnet : бредень
botnvarpa, -vörpu, -vörpur : trawl : трал
troll, -s : trawl : трал
togari, -a, -ar : trawler (ship) : траулер
sjávarþorp, -s : fishing village, seaside village : рыболовецкий поселок, деревня
bær : (here) town : город
Vestmannaeyjar : The Western Islands : Вестманнаэйяр; англ. перевод неверный - должно быть "Острова западных людей" (там, по-моему, укрывались ирландские рабы, убившие родича Ингольва Арнарссона... хотя могу ошибаться )
vor, -s : spring : весна
hrygna (S) : spawn : разводить
það er líf í tuskunum : it is lively (the place comes alive) : ?
tuskur ft. : rags, clothes : клочки, лохмотья
nótt, nætur : night : ночь


Hvað er gert við aflann?

gera að (fiskinum) (S) : gut (the fish) : разделывать
um borð : on board : на борту
blóðga (S) : bleed, kill : потрошить
innyfli ft. : innards, entrails : внутренности
róður, -s, róðrar : fishing-trip : рыболовецкий рейс
ísa (S) : pack in ice : замораживать
kassi, -a, -ar : box : ящик
hilla, -u, -ur : shelf : полка
lest, -ar, -ir : hold, cargo space : трюм
ís, -s : ice : лед
sigla (S) : sail : плыть
fiskmarkaður, -s, -ir : fish market : рыбный рынок
landa (S) : land : приставать, причаливать
flytja (S) : move, (here) transport : перемещать, перевозить
vörubíll : lorry, truck : грузовик
vinnslustöð, -var : processing plant : рыбоперерабатывающий завод
geyma (S) : keep, store : храниться
kælir, kælis, kælar : cold-storage : рефрижератор, холодильник
skemmast (S) : go bad, spoil : портиться
síður mst. : less, slower : медленнее
vinnsla, -u : processing : обработка
eins konar : a kind of : нечто вроде
fljótandi : floating : плавучий
frystihús : freezing plant : морозильная установка, рефрижератор
neytendapakkning, -ar : consumer packaging (ie. packaging ready sale) : потребительская упаковка
pakka (S) : pack : паковать
frystitogari : factory trawler : заводской траулер
höfn, hafnar, hafnir : harbour (U.K.) : гавань


Fiskvinnsla

hvert : (to) where : куда
frysta (S) : freeze : замораживать
salta (S) : salt : солить
herða (S) : dry : сушить
skreið, -ar : stock-fish : вяленая рыба
harðfiskur : dried fish : сушеная рыба
reykja (S) : smoke : коптить
sjóða niður (S) : preserve, can (tin) : консервировать
óunninn : unprocessed : необработанный


Fiskveiðilögsaga

fiskveiðilögsaga : territorial waters, fishing limits : границы свободного лова
landamæri ft. : (state) border : государственные границы
einkaréttur, -ar : privilege : привилегия, преимущество
ákveðinn : certain : определенный
svæði, -s : area : область, территория
annarsstaðar : in other places : в других местах
strönd, strandar, strendur : coast : берег
fiska (S) : fish : ловить рыбу
einu sinni : once : однажды
sjómiía : nautical mile : морская миля


Þorskastríð

eftirsóttur : sought-after, popular, in great demand : пользующийся спросом, популярный
matfiskur : edible fish : съедобная рыба
mikill : great : большой
alvarlegur : serious : серьезный
deila, -u, -ur : dispute : спор
þorskastríð, -s : cod war : тресковая война
raunar : as a matter of fact, indeed : на самом деле, действительно
heimsfrægur : world-famous : всемирно известный
fækka (S) : grow fewer (less) : уменьшаться
ná (S) : reach : достигать, получать
samkomulag, -s : agreement : соглашение
stækka (S) : enlarge : увеличивать, расширять
landhelgi : territorial waters, fishing limits : территориальные воды
útlendur : foreign : иностранный
færa út (S) : expand, increase : расширять, раздвигать
rólegur : quiet : спокойный, тихий
stöðugt : constantly, steadily : постоянно
loks : finally : наконец
Evrópa : Europe : Европа